Άγιοι Δισμύριοι (20.000) μάρτυρες που κάηκαν στη Νικομήδεια - Άγιοι Ίνδης, Γοργόνιος, Πέτρος, Ζήνων, Δωρόθεος ο Πρεπόσιτος, Μαρδόνιος, Γλυκέριος ο Πρεσβύτερος, Θεόφιλος ο Διάκονος και Μυγδόνιος οι συγκλητικοί - Αγία Δόμνα
Βιογραφία
Ως προσφοραί σοι Σώτερ εξωπτημέναι,
Oι δισμύριοι του νεώ κείνται μέσον.
Aνέρας (ήτοι άνδρας) ογδοάτη κτάνεν εικάδι δισμυρίους πυρ.
Τον 4ο αιώνα μ.Χ., επί Διοκλητιανού και Μαξιμιανού, οι χριστιανοί της Νικομήδειας ήταν αρκετά πολυπληθείς. Ο επίσκοπος Άνθιμος, άνδρας άξιος και με αυταπάρνηση, κοπίαζε νύχτα - μέρα για τις ψυχές των πιστών. Η πρόοδος αυτή των χριστιανών κέντρισε το φθόνο των ειδωλολατρών αρχόντων και θέλησαν να εξοντώσουν τη χριστιανική Εκκλησία, προπάντων στα μεγαλύτερα και πολυπληθέστερα κέντρα της. Σχεδίασαν λοιπόν, ανήμερα Χριστούγεννα να κάνουν γενική σφαγή των χριστιανών της Νικομήδειας. Οι χριστιανοί είχαν μαζευτεί και πανηγύριζαν το κοσμοσωτήριο γεγονός της γεννήσεως του Χριστού. Ο επίσκοπος, μόλις πληροφορήθηκε ότι τους είχαν περικυκλώσει στρατός και όχλος ειδωλολατρών με όπλα και ρόπαλα, διέταξε να γίνει γρήγορα η κοινωνία των αχράντων Μυστηρίων. Έπειτα, βάπτισε τους κατηχουμένους, για να έχουν ασφαλή εφόδια στην αιώνια σωτηρία. Τότε οι ειδωλολάτρες έβαλαν φωτιά στο ναό, με αποτέλεσμα να καούν χιλιάδες πιστοί. Το τραγικό αυτό γεγονός, αντί να μειώσει τον αριθμό των μελών της Εκκλησίας, αντίθετα τον πολλαπλασίασε και χαλύβδωσε ακόμα περισσότερο το ηθικό των πιστών. Έτσι και στην περίπτωση αυτή αποδείχθηκε περίτρανα αυτό που είπε η κεφαλή της Εκκλησίας Ιησούς Χριστός: «και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής» (Ματθαίου, ιστ' 18). Ο θάνατος δηλαδή και οι οργανωμένες δυνάμεις του κακού, δε θα υπερισχύσουν, ούτε θα κατανικήσουν την Εκκλησία, που είναι αιώνια και αθάνατη.
(Συναξαριακή πηγή, μαζί με τη μνήμη των πιο πάνω Μαρτύρων, αναφέρει και τη μνήμη των Αγίων Δημοσθένους, Δημοκλέους και Δημοκρίτου. Η ύπαρξη όμως των Αγίων αυτών είναι αμφίβολη, διότι τα ονόματά τους καθώς και βιογραφικά στοιχεία γι' αυτούς δεν αναφέρονται από καμία Αγιολογική πηγή. Ίσως είναι οι ίδιοι και συγχέονται με τους ομώνυμους τους Μάρτυρες της 10ης Απριλίου).
Βιογραφία
Εις τον Ίνδη
Ίνδην ακούω του βίου λαβείν πέρας,
Άκρον καταντήσαντα προς βυθού πέρας.
Εις τον Γοργόνιον και Πέτρον
Πόντος καλύπτει Γοργόνιον και Πέτρον,
Mνήμη δε τούτων ου καλύπτεται χρόνω.
Εις τον Ζήνων
Zήνων κεφαλήν τέμνεται διά ξίφους,
Mη προσκυνείν άγαλμα του Ζηνός θέλων.
Εις τον Μαρδόνιον
Kαι Mαρδόνιον Mαρτύρων έγνων ένα,
Στέργοντα Xριστόν, και στέγοντα πυρ φλέγον.
Εις τον Δωρόθεον
O Δωρόθεος την κεφαλήν μου λέγει,
Δώρον κομίζω τω Θεώ τετμημένην.
Εις τον Θεόφιλον
Aπόγραφε βληθέντα συχνοίς τοις λίθοις,
Kαι Θεόφιλον συλλόγω Θεού φίλων.
Εις τον Μυγδόνιον
Kαν χωννύηται Mυγδόνιος εν βόθρω,
Eγνωσμένος τοις πάσι Mάρτυς τυγχάνει.
Εις τον Γλυκέριον
O Γλυκέριος εις το πυρ βεβλημένος,
Έφη γλυκύς μοι της τελευτής ο τρόπος.
Όλοι αυτοί απέμειναν έξω από τον Ναό που κάηκε με προσταγή του Μαξιμιανού στη Νικομήδεια, όπου κάηκαν ζωντανοί οι 20.000 χριστιανοί. Αυτοί λοιπόν, που ήταν συγκλητικοί, συνελήφθησαν και οι μεν τρεις πρώτοι μαρτύρησαν δια πνιγμού μέσα στη θάλασσα, οι επόμενοι δύο μαρτύρησαν δια αποκεφαλισμού, οι άλλοι δύο μαρτύρησαν δια πυρός, ο Θεόφιλος δια λιθοβολισμού και ο Μυγδόνιος θανατώθηκε μέσα σε βόθρο. (Η μνήμη μερικών εξ αυτών επαναλαμβάνεται και στις 3 Δεκεμβρίου).
Βιογραφία
Έκτην συνάπτω ταις φρονίμοις παρθένοις,
Tην ψευδόμωρον Δόμναν εκτετμημένην.
Η Αγία Δόμνα ήταν Ιέρεια των ειδώλων επί Μαξιμιανού στη Νικομήδεια και συγκεκριμένα στον ναό του Δωδεκάθεου. Οι επιστολές του Αποστόλου Παύλου, άνοιξαν τα πνευματικά της μάτια και βαπτίστηκε χριστιανή, μαζί με τον υπηρέτη της Ινδή, από τον επίσκοπο Νικομήδειας Κύριλλο. Από τότε έκανε συνειδητή χριστιανική ζωή, μοιράζοντας στους φτωχούς ότι είχε από την περιουσία της, αλλά και ότι έπαιρνε από το παλάτι. Κάποτε όμως, το έμαθε αυτό ο αρχιυπηρέτης του παλατιού και όταν ήταν να τιμωρήσει τη Δόμνα, αυτή έκανε την τρελή και στάλθηκε στον επίσκοπο για θεραπεία. Έπειτα για να μη συλληφθεί, ντύθηκε ανδρικά και έθαβε τα λείψανα των μαρτύρων. Όταν όμως επέστρεψε ο Μαξιμιανός στη Νικομήδεια, ζήτησε τη Δόμνα και όταν έμαθε ότι έγινε χριστιανή, διέταξε να τη συλλάβουν. Επειδή όμως δεν την βρήκε, διέταξε τον γενικό φόνο των χριστιανών, μεταξύ των οποίων αναγνωρίστηκε και η Δόμνα και έτσι την αποκεφάλισαν. (Η μνήμη της επαναλαμβάνεται στις 3 Δεκεμβρίου).
Συναξαριακή πηγή, μαζί με την μνήμη της Αγίας Δόμνας, αναφέρει και τη μνήμη των Αγίων Θεοφιλής της Παρθένου και Αγάπης της Προεστώσας.